«Մինչ տասնյակ հազարավոր զինվորներ բառացիորեն մնացել էին առանց հրամանատարի, հենց Գլխավոր շտաբում…». Ռոման Բաղդաս

«Իմ յուրաքանչյուր եթեր և ռեպորտաժ միջինում ունենում է 1000-1500 վերահրապարակում: Ճշմարտությունը պահանջարկ ունի, այդ պատճառով էլ նրանք, ովքեր քննադատության առարկա են դարձել, դեմ են այս ճշմարտությանը: Այս մասին գրել է Ռոման Բաղդասարյանը։ 

Ումո՞վ կարող ենք հպարտանալ այս պատերազմում: Իսկ ո՞վ իրեն ամենազզվելի ձևով դրսևորեց, և հիմա փորձում է ամեն ինչ բարդել Նիկոլ Փաշինյանի վրա: Գնացինք․․․

Ջավախահայերը ամենաօրինակելի և հայրենասիրական պահվածքը ցուցաբերեցին։ Նրանք վաճառեցին իրենց ոսկեղենը, բնակարաններն և մեքենաները Հայաստանին օգնելու համար: Առաջին օրերին կազմեցին ցուցակներ և առանց որևէ հրավերի, անձնագրերը սահմանին թողնելով՝ հասան ռազմաճակատ:

Պատերազմի առաջին օրերին Արցախի բնակիչները  մեծ խմբերով հեռացան Արցախից: Կանանց և տատիկների հետ միասին փախուստի դիմեցին նաև հազարավոր ուժեղ տղամարդիկ: Այս պահին Աղավնոյի (Արցախի և Հայաստանի սահմանը) անցակետում կա շուրջ 3000 անձնագիր: Սահմանապահները մեզ պատմեցին, որ այդ տղամարդիկ և սպաները իրենց «մոր արևով» երդվել էին կնոջն ու երեխաներին հասցնել անվտանգ վայր և վերադառնալ թշնամու հետ մինչև վերջին շունչը մարտնչելու: Ինչպես բոլորս հասկանում ենք, այսօր այդ տղամարդիկ իրենց կանանց հետ միասին փախուստի մասին գրառումներ չեն անում, այլ քննադատում են Փաշինյանին:

Արցախի և սփյուռքի բժիշկները ցուցաբերեցին իրական հերոսություն ՝ արկերի պայթյունների տակ փրկելով զինվորներին և նրանց մարտի դաշտից դուրս բերելով: 35 բժիշկ մահացավ ճակատում: Իհարկե, բժիշկները քիչ էին, բայց այնտեղ գտնվողները մեծ հայրենասիրություն ու հերոսություն դրսևորեցին: Նրանց հետ էին նաև բուժքույրերն ու մայրապետերը։

Պատերազմի ավարտից հետո մենք այցելեցինք հատուկ նշանակության ջոկատի  վիրավոր զինծառայող Գ.Ա.-ին, ով պատմեց, թե ինչպես են իրեն տեղափոխել Կարմիր Շուկայի հիվանդանոց: Նա լավ է հիշում, թե ինչպես ուշագնաց եղավ։ Նա գրպանում թանկարժեք ժամացույց ու հեռախոս ուներ: Երբ արթնացավ, ժամացույցը և հեռախոսը չկային: Բժիշկները աչքերը հառել էին նրա վրա՝ չկարողանալով պատասխանել հարցին, թե որտեղ էին նրա իրերը։ Հատուկ նշանակության ջոկատի վիրավոր զինծառայողին կողոպտողը, անկասկած, Ղարաբաղում նստած, անիծում է Փաշինյանին՝ կոծկելու համար իր «սրբությունը»:

Առաջին 2 օրվա ընթացքում մեր զինվորների համար սնունդ պատրաստող գրեթե բոլոր խոհանոցները ոչնչացվեցին: ՀՀ կառավարության և իշխանությունների արագ արձագանքի և աշխատանքի շնորհիվ մի քանի օրվա ընթացքում հնարավոր եղավ ամեն ինչ բառացիորեն զրոյից վերակահավորել և զորքին ապահովել բարձրորակ և լավ սնունդով: Առաքման սխեման համապատասխանում էր ռազմական գործողությունների ընթացքում ռազմաճակատի այս կամ այն հատվածի տեխնիկական հնարավորություններին:

Արդեն պատերազմի սկզբին Նիկոլ Փաշինյանը պաշտոնապես հայտարարեց, որ արցախից առանձին մարդիկ բարձրանում են դիրքեր և համոզում զինվորներին թողնել իրենց դիրքերն ու հողերը՝  ասելով, որ «հողերն արդեն վաճառված են»: Բոլոր զինվորները հաստատում են այս փաստը: Արդյունքում, որոշ մարդկանց հորդորով, Հադրութի շրջանի շատ գյուղապետեր լքեցին իրենց գյուղերը: Իրավիճակի անհեթեթությունն այն է, որ ղարաբաղցիներն իրենք էին փորձում համոզել զորքերին թողնել իրենց դիրքերը և դրանով իսկ օգնում ադրբեջանցիներին ճեղքել առաջնագիծը: Այդ մարդիկ գիտեն իրենց հանցանքի մասին և իրենց հարազատների հետ միասին դիտավորյալ քննադատում են Հայաստանին, այլ ոչ թե իրենք իրենց:

Պատերազմի ընթացքում շատ հայեր իրենց հերոսաբար էին դրսևորում: Հերոսաբար զոհված հրետանավոր Ալբերտ Հովհաննիսյանը դարձավ պատերազմի խորհրդանիշը: Եվ ողջ ժողովուրդը ցնցվեց Ալբերտի հոր արարքից, ով որդու մահից հետո իր մեքենան նվիրեց բանակին և խրախուսական խոսքով դիմեց ժողովրդին: Յոթ տեղանոց մեքենաների և շտապ օգնության մեքենաների պահանջին արձագանքեցին սփյուռքահայերը։ Միայն Օբնինսկի հայերը 12-14 մեքենա են նվիրել Արցախին:

Ցավոք, Արցախի բնակիչները չցանկացան օրինակ վերցնել մեր հերոսի՝ Ալբերտ Հովհաննիսյանի հորից: Յոթ տեղանոց շատ մեքենաներ թաքցրել էին ավտոտնակներում։ Իմանալով, որ առաջին օրերին մահացավ մոտ 700 զինվոր, և մի քանի հարյուր զինվոր շտապօգնության մեքենայի կարիք ուներ՝ այնուամենայնիվ, տեղի բնակիչները չէին ցանկանում փրկել իրենց պաշտպանելու համար մահվան գնացող զինվորներին։ Նրանք վախենում էին, որ իրենց մեքենաները կարող են վնասվել հրթիռային հարվածներից և ասում էին, որ պարզ չէ, թե ով է պատասխանատու դրանց անվտանգության համար: Եվ այն փաստը, որ ժամանակը սուղ էր, նրանց չէր անհանգստացնում: Արցախի պետական ​​համալսարանի ուսուցչուհին իր ֆեյսբուքյան էջում գրել է, որ Ստեփանակերտի նկուղներում տեղի են ունեցել վեճեր` կապված այն բանի հետ, որ շատ  մեծահարուստներ իրենց մեքենաները պահում էին տների նկուղներում` դրանով իսկ շատ մարդկանց թողնելով առանց ապաստարանների: Շուշիի համար մղված մարտերի ընթացքում բոլորիս հայտնի ստեղծված խուճապի հետևանքով օրական մի քանի հազար մեքենա էր լքում Արցախը: Մենք բազմաթիվ լուսանկարներ ենք դիտել ճանապարհներից, և այդ մեքենաների մոտ 15% -ը նույն յոթ տեղանոց մեքենաներն էին, որոնք այնքան անհրաժեշտ էին մեր զինվորների կյանքը փրկելու համար: Հիմա հասկանալի է, թե ինչու են այդ մեքենաների տերերը ամեն ինչի համար մեղադրում  Նիկոլ Փաշինյանին, և նրանցից ոչ ոք չի ասում, որ իրենց ագահության պատճառով դեռ կյանք չտեսած երիտասարդ տղաներ արյան կորստի արդյունքում մահացել են ռազմաճակատի ինչ-որ մասում։

Պատերազմի 44 օրերի ընթացքում իրեն արժանապատիվ դրսևորեց Ստեփանակերտի քաղաքապետ Դավիթ Սարգսյանը, ով, փաստորեն, մնացել էր քաղաքապետարանի մի քանի աշխատակիցների հետ, քանի որ մարդկանց մեծ մասն առաջին օրերին փախավ: Տեղեկություն կա, որ նա իրեն շատ արժանապատիվ կերպով է պահել:

Արայիկ Հարությունյանի թիմի և պաշտոնատար անձանց մեծ մասը փախավ առաջին շաբաթվա ընթացքում, սակայն Արայիկ Հարությունյանը ոչ մի հայտարարություն չարեց այդ մասին: Երբ հարյուրավոր լուսանկարներ տարածվեցին Հայաստանի այն ռեստորաններից, որտեղ այդ նույն պաշտոնյաները «ուտում-խմում էին», ստիպված եղան հրապարակել աշխատանքից հեռացված և փախած պաշտոնյաների ցանկը։ «Ղարաբաղից հեռացած բոլոր բարձր և ցածր օղակների պետական ​​պաշտոնյաները կազատվեն աշխատանքից և պատասխանատվության կենթարկվեն», — հայտարարեց Արայիկ Հարությունյանը։ Նախագահի շրջապատի մեր ընկերները մեզ սիրով տեղեկացրին, որ այդ ցանկը 3 անգամ ավելի երկար է, և չգիտես ինչու, Արցախի նախագահը մատնանշեց այն մարդկանց, ովքեր իր համար այդքան էլ կարևոր չէին, իսկ իր մոտիկներին բաց թողեց։

Ինչպես արդեն գիտենք, պատերազմից հետո Արցախ է վերադարձել շուրջ 100,000 մարդ (իրականում ՝ 70-75,000):

Ստացվում է, որ այդ մարդիկ չեն մնացել Արցախում ինչ-որ բանով օգնելու, բայց շատ են նաև կանայք (հատկապես Մարտունու շրջանում), ովքեր մնացել են արկերի պայթյունների տակ հաց թխելու: Արցախում նրանք ցուցաբերեցին քաջություն ու հերոսություն, հայրենասիրություն և անկեղծ սեր իրենց հողի ու այն պաշտպանող զինվորների հանդեպ:

Հենց այս հերոսությունն էր պակասում Արցախի ռազմական ղեկավարներին: Սամվել Բաբայանը լրատվամիջոցներին պատմեց տխրահռչակ Մովսես Հակոբյանի հրեշավոր անպատասխանատվության մասին, ով համառեց և հրաժարվեց գնալ Ջաբրայիլ: Այսինքն, մինչ տասնյակ հազարավոր զինվորներ բառացիորեն մնացել էին առանց հրամանատարի, հենց Գլխավոր շտաբում բախումներ ու թեթև վեճեր էին տեղի ունենում: Սա նույն Մովսես Հակոբյանն է, ում դղյակներից մեկը գտնվում է Մարտունու շրջանի Ճարտար գյուղում: Սա նույն Մովսես Հակոբյանն է, ով մամուլի ասուլիսի ընթացքում ստեց, որ Նիկոլ Փաշինյանը դադարեցրել է զորահավաքը, ինչը հետո հերքվեց քննիչ հանձնաժողովի կողմից։

Մեծ պատասխանատվություն են ցուցաբերել Արցախի փրկարար ծառայության աշխատակիցները, ովքեր, հաճախ վտանգելով իրենց կյանքը, վերականգնում էին կապի վնասված միջոցները։

44 օրվա ընթացքում Արցախի մշակույթի նախարարության աշխատակազմը Շուշիից դուրս չի բերել ոչ մի ցուցանմուշ: Աշխատակիցներից ոչ ոք ներողություն չի խնդրել իր ժողովրդից, բայց նրանք բոլորը իրենց սրբերի շարքին են դասում և քննադատում են Հայաստանի իշխանություններին: Բոլոր ժամանակներում պատերազմական ժամանակաշրջանում ցուցանմուշները տարհանվում են, որպեսզի արկերի հարվածներից չվնասվեն, բայց Արցախում մարդ չկար, որ դա աներ, քանի որ այսպես կոչված մշակութային գործիչները միշտ հետաքրքրված էին միայն սուրճ խմելու մշակույթով և հակամշակութային բամբասանքով, թե ով ում հետ է քնում կառավարությունում:

Ռազմական գործողությունների ընթացքում մահացավ ղարաբաղցի, Իսպանիայից վերադարձած Արմեն Կնյազյանը: Նրան հետմահու շնորհվել է «Արցախի հերոսի» կոչում: Նրանք ​​պատերազմի առանձին հերոսներ են, ովքեր իրենց ունեցած հարստության հետ միասին չեն խնայել իրենց կյանքը:

Պատերազմը ցույց տվեց, որ սփյուռքը, որը տասնամյակներ շարունակ երդվել էր կյանքը տալ Արցախի համար, չի ցանկանում զոհվել ռազմաճակատում: Գրեթե ամեն օր Մոսկվայից ինքնաթիռներ էին ժամանում Հայաստան․ օրինակ՝ Nord Wind ավիաընկերության չարտերային թռիչքների ժամանակ զբաղեցված էր ինքաթիռների 25-30% -ը և մեկնողներից շատերը գալիս էին փնտրելու իրենց որդուն:

Շուշիի որոշ բնակիչներ իրենց շատ արժանապատիվ պահեցին։ Նրանք եկեղեցու հրթիռային հարվածից հետո փլատակների տակից դուրս բերեցին ռուս լրագրող Կոտենոկին։

44-օրյա պատերազմի ընթացքում տանկի և ՀՄՄ-ի շատ վարորդներ տեխնիկան թողել են ճանապարհների և դաշտերի մեջտեղում և փախել: Պատճառն այն էր, որ երկար տարիներ այնտեղ էին ուղարկում այն երեխաներին, ում պետք է խուսափեին դիրքեր ուղարկելուց, և ովքեր չպետք է հայտնվեին դիպուկահարների կրակոցների տակ: Արդյունքում, պատերազմի ընթացքում այս ամենը դաժան կատակ խաղաց Արցախի հետ: Նեպոտիզմի, սիրաշահության և կաշառակերության արատավոր փորձը մարդկային կյանքերի և թանկարժեք տեխնիկայի կորստի պատճառ դարձավ ։

Պատերազմի 44 օրերի ընթացքում ոչ մի արցախցի նախարար կամ նրանց երեխաները չեն զոհվել: Ստացվում է, որ Աստված փրկեց պաշտոնյաների բոլոր երեխաներին: Չկարծեք, որ ես նրանց մահն եմ ցանկանում: Ոչ մի դեպքում: Յուրաքանչյուր հայի կյանքը արժեքավոր է: Խոսքը մեկ այլ բանի մասին է: Փաստորեն, բոլոր գեներալներն ու պաշտոնյաները կա՛մ դուրս են բերել իրենց երեխաներին Արցախից, կա՛մ թաքցրել են այն վայրերում, որտեղ նրանք, իբրև թե, ծառայում են, բայց կրակի տակ ընկնելու կամ մահանալու վտանգ չկա:

Պայմանագրից կնքումից մոտավորապես 10 օր առաջ Շուշիի մոտ զենքի մեծ պահեստ էր այրվում: Արցախի իշխանությունները ստել են՝ ասելով, որ դա ադրբեջանական է: Սարսափելին այն էր, որ պահեստում հրդեհի բռնկման պատճառը շատ հետաքրքրական  է և հանցավոր … Չեմ կարող ինչ-ինչ պատճառներով մանրամասն գրել … Բայց … ի՞նչ պահեստ էր դա: Արդյոք դրա առկայությունը հայտնի էր բոլորի՞ն, թե՞ որոշակի մարդկանց: Ի՞նչ զենք կար այնտեղ ……

Պատասխանները հայտնի են: Չեմ գրի:

Մինչ Արցախը սնունդ էր խնդրում նկուղներում նստած մարդկանց համար, Ստեփանակերտի և Շուշիի խանութներում տոննաներով պանիր, երշիկ և նրբերշիկ էր փչանում: Միայն պատերազմի 25-րդ օրը Արցախի բլոգերներից մեկը եթեր դուրս եկավ՝ ամոթանք տալով այս խանութպաններին, ովքեր նույնիսկ մի կտոր հաց չէին տալիս զինվորներին կամ փախստականներին: Այս ամենից հետո ոմանք խղճի խայթ զգացին և մթերքը տվեցին մարդկանց: Ընդ որում Շուշիի խանութպաններն այդպես չվարվեցին, և վերջում ամեն ինչ մնաց ադրբեջանցիներին: Լքված տարածքներում սնունդից բացի հակառակորդը ավտոտնակներում գտավ նաև գումարով լի չհրկիզվող պահարաններ, ինչպես նաև բազմաթիվ մեքենաներ՝ այն 7 տեղանոց մեքենաները, որոնք այդքան շատ անհրաժեշտ էին վիրավոր զինվորներին, նրանց հայրենիքը, նրանց տներն ու կյանքը պաշտպանած զինվորներին:

Ադրբեջանական կողմը սիրահարվեց նաև հայ ֆուտբոլային օլիգարխի դղյակին, ով Ուկրաինայից մերկապարուհիներ էր հրավիրում իր դղյակ՝ մեկ գիշերվա համար 1500 կամ ավել դոլար վճարելով: Հաճախ նրա դղյակում լավ ժամանակ էին անցկացնում նաև Արցախի պաշտոնյաները ։ Ցավալի է, որ 32 տարի այդ մարդիկ փող չունեցան Հադրութ քաղաքում մեկ մանկական խաղահրապարակ կառուցելու համար, ինչի մասին երազում էին երեխաները: Հադրութի երեխաները այդպես էլ չեն հասկացել, որ իրենց գումարները ծախսվել են ոչ թե խաղալիքների ու հանգստի գոտու, այլ 1500 դոլարանոց խաղալիքների վրա: Բացի այդ, այս մարդիկ բավարար բանականություն չունեին` հասկանալու համար, որ նախքան դղյակ կառուցելը, պետք է վահաններ և ցանկապատեր կառուցել՝ հատկապես պատերազմող երկրում:

Պարզվեց, որ հարավային ճակատում երկրորդ և երրորդ պաշտպանական գծեր չկային, քանի որ սպաները ողջ ընթացքում խնջույքներ են կազմակերպել և վատնել են դրա համար նախատեսված գումարները։ Չկային նաև շատ ականապատ դաշտեր․ դրանք տարօրինակ կերպով վերածվել էին խաղողի և նռան այգիների: Ինչպե՞ս կարելի էր թշնամու ներխուժումից պաշտպանվելու նպատակով ականապատման համար նախատեսված տարածքներում խաղողի և նռան այգիներ տնկել: Քանի՞ լիտր գինի է վաճառվել  չականապատված դաշտերի պատճառով զոհված անմեղ զինվորների արյան գնով։

Նաև պարզվեց, որ գնդացիրների համար չկային զրահաբաճկոններ, ակնոցներ և ականջակալներ․ այս ամենը թղթի վրա էր, բայց ոչ իրական կյանքում: Սրա համար պատասխանատու է Արցախի Գլխավոր շտաբը …. բայց այնտեղ բարձիթողի վիճակ է … հիշենք, թե ինչպես էին Ստեփանակերտում միմյանց ականջին փսփսում գլխավոր շտաբի հաշվապահի թունավորման տարօրինակ դեպքի մասին․ նրա բերանի մեջ ինչ-որ մեկը էսենցիա էր լցրել: Ըստ ամենայնի, նա ինչ-որ սխալ բան էր ստորագրել: Արցախում իրականացված անվերջ գողությունները 44-օրյա պատերազմի գինն են:

Արդեն պարզ է, որ զինծառայողների մոտ 30% -ը զոհվել ու վիրավորվել են Արցախի Պաշտպանության բանակի սպաների հրեշավոր սխալների պատճառով, որոնք տասնամյակներ շարունակ վարժանքների ընթացքում խնջույքներ էին կազմակերպում ու սուպերհերոսներ էին ձևանում: Մենք գիտենք հարյուրավոր պատմություններ այն մասին, թե ինչպես են հանցագործ սպաների տեղեկություններով, գնդացիրները հարվածել իրենց զորքին: Այդ պատճառով Արցախի սպաները ատում են Փաշինյանին, որպեսզի կոծկեն իրենց մեղքով անմեղ զինվորների զոհվելու փաստը։ Այս պահին ավելի քան 1000 քրեական գործ է հարուցվել:

44-օրյա պատերազմը բացահայտեղ շրջապատի բոլոր մարդկանց իրական դեմքը։

Իրեն զարմանալի պահեց Ծառուկյանի կուսակցությունը՝ ռազմական մեքենաներով փառավոր կերպով ճանապարհ ընկնելով, բայց, ինչպես պարզվեց, դեպի Խոսրովի անտառ, այլ ոչ թե ռազմաճակատ: Այնուհետև կուսակցության նախկին պատգամավոր Գևորգ Պետրոսյանը համարձակություն հավաքեց ասելու, որ իբր ինքը չի հասկանում, թե ինչու և ինչի համար իրենք պետք է հենց այնպես մեռնեին:

Պատերազմի օրերին իրենց փայլուն դրսևորեցին շատ հայեր, ովքեր չէին վախենում նաև Երևանից օգնություն հասցնել ռազմաճակատ:

Իրենց շատ տարօրինակ պահեցին «Սասնա ծռեր» ջոկատի տղաները, ովքեր ռազմաճակատում չէին հայտնվել ու կռվելու չէին գնացել: Իբր նրանց թույլ չեն տվել գնալ առանձին ջոկատով: Երևանում կուսակցության համակիրներից շատերը շատ հիասթափված են և ասում են, որ նրանք, ովքեր իսկապես ցանկանում էին, կթողնեին ամեն ինչ և ինքնուրույն կհասնեին ռազմաճակատ:

Համաձայնագրի կնքումից հետո բոլոր ինտերնետային կայքերով և տելեգրամյան ալիքներով պտտվում էին Բերձորի թալանի կադրերը, որտեղից դուրս էին բերում դռներ, պատուհաններ և ծառեր: Նախկինում մեղքը բարդում էին Գեղարքունիքի և Սյունիքի բնակիչների վրա, բայց 4 տարբեր աղբյուրների միջոցով ավելի մանրամասն ուսումնասիրությունը մեզ այլ փաստերի էր բերում: Ստացվում է, որ թալանն իրականացրել է տղամարդ բանվորների մի կազմակերպված խումբ, որոնք վճարվել են և դա արել են որպես թիմ: Իսկ թիմը հավաքվել ու ուղարկվել է Արցախի պաշտոնյաներից մեկի կողմից: Դա ուղղակի ցնցեց ինձ: Ստացվում է, որ նոյեմբերի 10-ին, երբ այդքան դիակներ կային դաշտերում, և նրանց պետք էր այնտեղից դուրս բերել, աշխատողներին ուղարկել էին թալանելու: Ինչպե՞ս կարող էին հայերն իրենք թալանել հայերի տները:

Քիմ Քարդաշյանը և նրա քույրերը իրենց տասնյակ միլիոնավոր հետևորդներին կոչ են արել օգնել «Հայաստան» հիմնադրամին՝ ի տարբերություն այլ հայերի, ովքեր լուռ էին, ոչինչ չէին արել, բայց հիմա ատում են իշխանություններին։

44 օրերի ընթացքում գումարներ էին հավաքագրվում: «Հայաստան» հիմնադրամի հաշվեհամարին ամենամեծ գումարները փոխանցել են Հայաստանի և ԱՄՆ-ի բնակիչները: Ռուսաստանում ֆոնդի հաշեհամարին գումար էին ուղարկում սովորական և պարկեշտ մարդիկ, իսկ մեծ գումարային փոխանցումները մի քանիսն էին՝ չնայած այն հանգամանքին, որ Ռուսաստանի բոլոր մարզերում հավաքել էին 6, 8, 9, 12 միլիոն ռուբլու չափով գումարներ, և ինչ-ինչ պատճառներով շատերը դժգոհում են, որ մինչ հիմա չկան փոխանցումների անդորրագրերը։ Սա կարող է նշանակել, որ տարածաշրջանների անվանի մարդիկ գումարը տվել են ավելի «մեծ թռչունների», և նրանք կարող էին ողջ գումարը դնել իրենց գրպանը։

Մինչ տեղի էին ունենում մեր հերոսների հուղաարկավորությունները, Հայաստանում ծաղիկների գները բարձրացան: Մեխակների գինը 50 դրամից հասավ 250 դրամի: Ծաղիկ մատակարարողները որոշեցին գումար աշխատել սեփական ժողովրդի վշտի միջոցով: Նույնը տեղի ունեցավ զինվորական հագուստների գների հետ զինվորական խանութներում:

Միացյալ Նահանգների հայերը ամբողջ երկրով մեկ մեծ ցույցեր կազմակերպեցին` ի պաշտպանություն Հայաստանի` հետևելով Միացյալ Նահանգների նախագահին:

Սփյուռքի հայկական որոշ կազմակերպություններ որոշեցին պղտոր ջրում ձուկ որսալ՝ վնաս հասցնելով փոքր գործարարներին:

Արցախի սպաներից մեկը 4 վիրավոր զինվոր է թողել դիրքում ու փախել մարտի դաշտից: Նա պետք է շտապ օգնություն կանչեր և դուրս բերեր վիրավորներին, բայց ասել է, որ տղաները կորել են կամ գերեվարվել: Արդյունքում, տղաները 4 օր արյունահոսել էին, մինչ ադրբեջանցիները գտել են նրանց ու գնդակահարել: Քննչական կոմիտեն ձերբակալել է այդ սպային:

Անցյալ տարի մենք բոլորս դիտում էինք Շուշիի բանտի բանտարկյալների ցուցմունքների տեսագրությունները: Բանտարկյալները խոսեցին իրենց անմարդկային խոշտանգումների մասին, և դա իրականացվում էր ոչ միայն բանտի աշխատակիցների, այլև պաշտոնատար անձանց և նրանց թիկնապահների կողմից: Նրանք գալիս էին բանտ և ծեծում էին բանտարկյալներին: Այդ դեպքում ի՞նչ օրենքի մասին է խոսքը: Շուշիի բանտը աշխարհի ամենասարսափելի բանտերից մեկն է, որտեղ սարսափելի բաներ են տեղի ունեցել: Եվ հաճախ զինվորները այնտեղ էին հայտնվում միայն այն պատճառով, որ մեկ տանձ կամ խնձոր էին պոկել Արցախի բնակիչների ծառից: Վերջիններս հանձնում էին տղաներին, որոնք իրենց կյանքի գնով էին պաշտպանում էին նրանց։ Այս մեղքի համար Աստված պատժեց մեզ: Դրա համա՞ր 1992-ին մենք վերցրինք Շուշին, բանտակյալներին խաբելու և  ծաղրանքի առարկա դարձնելու համա՞ր: Այո, Աստված հոգնել է այս անաստվածությանը նայելուց: Տարօրինակությունը կայանում է նրանում, որ երբ ադրբեջանցիները մտան Շուշի, նրանք մտան բանտի կողմից ու նախ գրավեցին բանտը: Բոլոր խոստովանությունները YouTube- ում տեղադրված են: Այդ պատճառտով էլ բանտի աշխատակիցներն ու նրանց ընտանիքները ատում են Փաշինյանին, քանի որ նրանք շատ հանցագործություններ են իրականացրել։

Ղազանչեցոցի քանդված եկեղեցում հայ զինվորը հարսանիք է արել: Հարգենք տղային: Թույն քայլ էր:

Անհասկանալի կերպով հայկական կողմը հեշտությամբ և անտարբերությամբ Ֆիզուլիում, Հադրութում և Ջաբրայիլում զենքով լցված զորամասերը հանձնեց թշնամուն։ Ընդհանուր վնասը անօդաչու թռչող սարքերից ստացված կորուստների հետ միասին կազմում է շուրջ 2,7 միլիարդ դոլար:

Խուճապի օրը Արցախից հեռացել է շուրջ 4000 ավտոմեքենա: Գրեթե բոլոր վարորդները մինչ այդ պահը հանգիստ ու գաղտնի թաքնված էին նկուղներում և չէին մասնակցում մարտերին: Մինչ երեխաները մահանում էին Ջաբրայիլում և այլ հատվածներում, հազարավոր տղամարդիկ թաքնված էին նկուղներում: Դա տեղի  էր ունենում այսպես՝ դրսից փակում էին նկուղի դուռը և տների մեջ գտնվող մուտքերով մտնում նկուղ։ Շատերը թաքնվում էին այսպես կոչված ամառանոցներում: Համացանցը, իհարկե, աշխատում էր բոլորի համար, և երբ մարդիկ իմացան Շուշիի մարտական ​​գործողությունների մասին, սարսափելի խուճապ առաջացավ, որը նույնպես կազմակերպվել էր պաշտոնյաների կողմից: Հենց այս տղամարդիկ են իրենց կանանց հետ անիծում Փաշինյանին ՝ վախենալով ընդունել իրենց սխալը: Ինչքան անաստվածային է այս ամենը:

Ձերբակալվել են Հայաստանից Արցախ գնացած բազմաթիվ տղամարդիկ, ովքեր  զենք են գողացել: Իսկ ի՞նչ եք կարծում ՝ արցախցի տղամարդիկ նու՞յնպես զենքեր են գողացել: Պատկերացրեք՝ այո, այն էլ ինչպես:

Հիմա էլ կան շան քրեական գործեր: Մինչ լոռեցի և շիրակցի տղաները՝ տարածքին ծանոթ չլինելով, փորձում էին հետ մղել թշնամուն, որոշ տեղացիներ զենքեր գողացան և որոշեցին փող աշխատել: Իհարկե, նրանք հիմա անիծում են Փաշինյանին … առանց ընդունելու իրենց հանցանքը:

Պատմում են, որ մեր զինվորներից մեկը և նրա ընկերները գերի են վերցրել 4 ադրբեջանցի զինվորների և ..․ զենքը վերցնելով` նրանց ազատ են արձակել: Այս մասին պատմեցին Մարտակերտի շրջանի տղաները: Հայկական կողմը, ի տարբերություն ադրբեջանականի, հարյուր անգամ ավելի մարդասեր էր գերիների նկատմամբ: Հայերն իրականում ազատ են արձակել բազմաթիվ ադրբեջանցիների, և դա ճիշտ է: Մեր զինվորներն ասում են, որ ադրբեջանցին ցույց է տվել իր երեխաների լուսանկարները, իսկ մերոնք ազատ են արձակել: Սրանք մեր քաջ ու միաժամանակ մարդասեր զինվորներն են՝ զինվորական արժանապատվությամբ։

Այս 3 ամիսների ընթացքում բազմաթիվ անհարգալից խոսակցություններ են եղել այն մասին, որ զոհվել են բոլոր արցախցիները, իսկ հայաստանցիները ողջ են: Սա ամենաքիչը  գոռոզություն և անամոթություն է, ապերախտություն։ Հիմա ես կգրեմ ճշմարտությունը: Նիկոլ Փաշինյանը տվեց իր երկրի լավագույն որդիներին, զոհվեց շուրջ 5000 մարդ, վիրավորվեց 9000-ը: Ինչ վերաբերում է Արցախին ..․ Եթե պարզեք, թե քանի տեղացի զինվոր և սպա՝ այսինքն ՝ արցախցի է զոհվել, հավատացեք, որ քաղաքացիական պատերազմ է սկսվելու … Իրականում այնքան քիչ մարդ է զոհվել 100,000 բնակչության տոկոսային հարաբերությամբ, որ նույնիսկ հիմարը հասկանում է՝ ինչ և ինչպես: Զոհերը գյուղերից էին, հասարակ ընտանիքներից և նման խավերից։ Արցախցիներն իրենք, վախենալով, որ զոհերի թիվը կարող է ցնցել թվաբանությամբ հետաքրքրվող մարդկանց, մասնավորապես արկերի պայթյունից զոհված 70 խաղաղ բնակիչներին նունպես ավելացնում  են զոհվածների թվին: Սա շատ սխալ հաշվարկ է: Հուսանք, որ տարածաշրջանի բնակիչները կդադարեն այդպիսի ցինիկ գրառումներ կատարել, քանի որ եթե գրեն, թե քանի Արցախցի է զոհվել, ապա հայ հասարակությունը կարող է խռովություն սկսել: Գոնե ազնիվ եղե՛ք: Զարմանալի չէ, հաշվեք սահմանին անձնագրերը թողած շուրջ 3000 և խուճապի օրը նկուղներից դուրս եկած շուրջ 4000 տամարդու, հաշվեք զենք գողացողներին ու լեռներով փախածներին, հաշվեք փախած տղամարդ պաշտոնյաներին և կստացվի մոտ 10000 տղամարդ, ովքեր հրաժարվեցին պաշտպանել իրենց հողերը …

Արտաքին գործերի նախարարի պաշտոնը զբաղեցրած Մասիս Մայիլյանը իրեն շատ պատասխանատու ու արժանապատիվ պահեց: Նա չի փախել ու իրեն ճիշտ է պահել:

Հադրութի քաղաքապետ Վահան Սավադյանը վիրավորվել է և կռվել Հադրութ քաղաքում: Արցախի առավել պարկեշտ մարդկանցից մեկը, ում Արայիկ Հարությանը միշտ դժվարանում էր մարսել:

Իրենց փայլուն կերպով ցուցաբերեցին  Ջալալ Հարությունյանը և հրամանատար Կարեն Ջալավյանը։

Այնպես պատահեց, որ Քոչարյանի և Սերժի օրոք Ստեփանակերտը Եհովայի վկաների թվով առաջին տեղում էր Հայաստանի քաղաքների շարքում: 2000-ականներին իշխանությունները պայքարում էին դրա դեմ, բայց հետո Հանրապետական ​​կուսակցությունը դրամաշնորհներ ստացավ նրանց համար և ամբողջ հոգով սիրեց ԼԳԲՏ-ներին:

Եհովայի վկաները նույնպես հրաժարվեցին կռվելուց:

Ըստ ամենայնի, բժշկական կենտրոնները մեծ գումարներ են վաստակել Covid19- ի անալիզների միջոցով: Եթե ​​մինչ պատերազմը ամեն օր վարակվում էր մոտավորապես 2300 մարդ, ապա պատերազմից հետո այդ թիվը պակասեց 1000-1200-ով։ Հասկանու՞մ եք ինչումն է բանը: Երևանցիները փսփսում են, որ թեստի դրական արդյունքի արժեքը 50,000 և ավելի դրամ էր։

Ամբողջ պատերազմի ընթացքում Ռոբերտ Քոչարյանն ու Սերժ Սարգսյանը չօգնեցին արցախցիներին։ Նրանք ժամանեցին զինվորական հագուստով, նստեցին ամենաթանկարժեք հյուրանոցի սրահում և, ըստ ամենայնի, թունավորեցին մթնոլորտը Արցախի ներսում, որպեսզի ավելի շատ լարվածություն և զոհեր լինեն:

Նրանք հույս ունեին, որ շատ զոհեր կլինեն, և ժողովուրդը կատի Նիկոլ Փաշինյանին:

Նրանք այստեղ նույնպես սխալվել են իրենց հաշվարկներում։

Սիրելի՛ ընկերներ, Ձեր թույլտվությամբ ես նոր փաստեր չեմ գրի: Այն ամենը, ինչ ես գրել եմ, մանրուք է այն ​​բանի համեմատ, ինչը չեմ կարող գրել: Այն, ինչ ես չեմ կարող գրել, մեր ազգային ցավն է Արցախում …

Դա փակ շրջան է և անանցանելի ճահիճ:

Եվ քանի դեռ մենք ինքներս չփոխվենք, մինչ մենք չդառնանք իսկական հայրենասերներ, չապրենք ազգային շահերի գաղափարներով, պետականության շահերով, մենք կպարտվենք և կկորցնենք մեր հայրենիքը: Համախմբվածությունը, ազգային շահերը միայն բառեր չեն: Սա գաղափար է, որին պետք է հետևել մտքով և սրտով:

Վերջին 2 ամսվա ընթացքում ադրբեջանցիները ոչ ոքի չեն սպանել Հայաստանի հետ սահմանին և չեն կրակել մեր զինվորների ուղղությամբ:

Բայց, մյուս կողմից, բուն Արցախում հայերի կողմից հայերի նկատմամբ անվերջանալի հանցագործություններ են տեղի ունենում՝ Բակոյի նախկին թիկնապահի սպանությունը, Մարտունու փոխհրաձգությունը և շատ ավելին …

Պարզապես հավատացե՛ք ճշմարտությանը:

Եզրակացությունները թողնում եմ ձեզ։

Հաջողություն»։

Թարգմանեց՝ Անի Գրիգորյանը

ՌՈՄԱՆ ԲԱՂԴԱՍԱՐՅԱՆ

Հոդվածի աղբյուրի հղումըՌոման Բաղդասարյան

Հավանեցի՞ք նյութը, կիսվեք մտերիմների հետ.